Um legendário à saída de Trento (Frei Diogo do Rosário, 1567)

Autores/as

  • Cristina Sobral Universidade de Lisboa

Resumen

Depois do Flos Sanctorum de 1513, o primeiro legendário per circulum anni que se publicou em português foi a Historia das vidas e feitos heroicos e obras insignes dos sanctos (Braga, Antonio de Mariz, 1567). Apenas quatro anos passados sobre o encerramento do Concílio de Trento e antes mesmo do breviário reformado (1568), o novo legendário foi cometido por Fr. Bartolomeu dos Mártires, Arcebispo de Braga, Primaz das Espanhas e assistente em Trento, ao dominicano Fr. Diogo do Rosário, com o explícito objectivo de substituir as «historias das vidas dos sanctos» que andavam «impressas em vulgar» e que continham «algu~as cousas muy incertas e apocriphas» (Fr. Diogo do Rosário, no «Proemio»). Procura-se mostrar alguns dos critérios que presidiram à constituição deste legendário, avaliar as relações que ele estabelece com a tradição medieval e hispânica representada pelo Flos Sanctorum de 1513 e saber em que medida foram acolhidas as recomendações de Trento e se elas se reflectem ou não num progressivo «estreitamento» do discurso hagiográfico.

Palabras clave

hagiografia, Trento, legendário, Flos Sanctorum

Citas

AASS = Acta Sanctorum, Fevereiro II, Paris e Roma, Victor Palmé, 1865.

Antonino de Florença, Historiarum Domini Antonini Archipresulis Florentini in tribus tomis discretarum... cum triplice indice, Lugduni, Jacobus Myt, 1527.

Aragüés Aldaz, José, “La Leyenda de los Santos: orígenes medievales e itinerario renascentista”, Memorabilia, 18, 2016, 133-187.

Askins, Arthur L.-F., Harvey Sharrer, Martha Schaffer, et alii, Bibliografia de Textos Antigos Galegos e Portugueses, California-Berkeley, Bancroft Library, 6/12/2016, http://bancroft.berkeley.edu/philobiblon/bitagap_en.html.

Barbosa, D. Sampaio, “Portugal em Trento: uma presença discreta”, Lusitania Sacra, 3, 1991, 11-38.

Barbosa, D. Sampaio, “Stimulus Pastorum: texto e contexto de uma proposta de renovação, Lusitania Sacra, 2ª série, 15, 2003, 15-41.

BHL = Bibliotheca Hagiographica Latina antiquae et mediae aetatis, I-II, Bruxelles, ediderunt Socii Bollandiani, 1898-1899.

Boesch-Gajano, S., “La raccolta di vite di santi di Luigi Lippomano: storia, struttura, finalità di una costruzione agiografica”, Raccolte di vite di santi dal XIII al XVIII secolo. Messaggi, strutture, fruizioni, a cura di S. Boesch Gajano, Fasano di Brindisi, Schena, 1990, 110-130.

Breviarium Braccarense, Braga, João Gherlinc, 1494.

Breuiarium bracharense, Braga, João Álvares e João de Barreira, 1549.

Breuiarium Eborense, Lisboa, Luís Rodrigues, 1548 (http://purl.pt/22944).

Breuiarium secundum consuetudinem Sancte Elborensis ecclesie, Sevilha, Jacobo Cromberger, 1528.

Canones, et Decreta Sacrosancti Oecumenici, et Generalis Concilij Tridentini, Sub Paulo III, Iulio III, et Pio IIII, Pontificibus Maximis: Index Dogmatum, & reformationis, Olyssippone, apud Franciscum Corream, 1564: http://purl.pt/23051.

Castro, M. Fátima, “Devoções ligadas à igreja da Misericórdia e Sé Primaz de Braga. Documentação exemplificativa”, Via Spiritus, 7, 2000, 163-201.

Cathecismo ou doutrina christãa & praticas spirituaes. Ordenado por Dom Frey Bartholameu dos Martyres Arcebispo & senhor de Braga Primas das Espanhas, Braga, Antonio de Mariz, 1564.

De Gaiffier, B., “Le bréviaire d'Évora de 1548 et l’hagiographie ibérique”, Analecta Bollandiana, 60, 1942, 131-139.

De Gaiffier, B., “Un prologue hagiographique hostile au Décret de Gélase?”, Analecta Bollandiana, 82, 1964, 341-353.

Díaz y Díaz, M. C., et alii, Hislampa: hispanorum index scriptorum latinorum medii posteriorisque aeui: autores latinos peninsulares da época dos descobrimentos, 1350-1560, Lisboa, Imprensa Nacional-Casa da Moeda, 1993.

Dobschütz, Ernst von, ed., Das Decretum Gelasianum de libris recipiendis et non recipiendis in kritischem, Leipzig, J.C. Hinrichs, 1912.

Fernández Catón, J.M., San Mancio: culto, leyenda y reliquias: ensayo de crítica hagiográfica, León, Centro de Estudios e Investigación San Isidoro, CSIC-CECEL, 1983.

Ferreira, José Augusto, Estudos histórico-litúrgicos. Os ritos particulares das Igrejas de Braga e Toledo, Coimbra, Coimbra Editora, 1924.

Ho Flos Sanctorum em lingoagẽ portugues, Lisboa, Hermão de Campos e Roberto Rabelo, 1513.

Jacobi a Voragine, Legenda Aurea vulgo Historia Lombardica dicta, ed. Th. Graesse, 2ª ed., Lipsiae, Librariae Arnoldianae, 1850.

Iacopo da Varazze, Legenda Aurea, edizione critica per Giovani Paolo Maggioni, Firenze, Silmel, 2000.

Jedin, Hubert, História del Concílio de Trento. 4. Tercer periodo: conclusion, vol.2: Superación de la crisis. Conclusión y ratificación, Pamplona, Universidad de Navarra, 1981.

La Leyenda de los Santos, Burgos, Juan de Burgos, 1500.

Lippomano, Luigi, Historiae Aloysii Lipomani, episcopi veronensis de vitis sanctorum. Lovanii, apud Martinum Verhasselt, 1565.

Mimouni, S. Claude, Les traditions anciennes sur la Dormition et l’Assomption de Marie. Études littéraires, historiques et doctrinales, Leiden-Boston, Brill, 2011, 247-256.

Missale secundum consuetudinem Elborensis Ecclesie nouiter impressum, Lisboa, Germão Galhardo, 1509.

Oliveira, Miguel de, "Livros Litúrgicos de Évora", Lusitania Sacra, 6, 1962/63, 263-274.

Oliveira, Miguel de, Lenda e História. Estudos Hagiográficos, Lisboa, União Gráfica, 1964.

Paoli, Emore, “Natali, Pietro de”, Dizionario Biografico degli Italiani - Volume 77, 2012, 6/12/2016, http://www.treccani.it/enciclopedia/pietro-de-natali_(Dizionario-Biografico).

Resende, André de, Officium Divi Gundisalvi, Coimbra, João Álvares, 1562/63 (1562 rosto, 1563 cólofon).

Rosa, M. Lourdes, “Hagiografia e Santidade”, Dicionário de História Religiosa de Portugal, dir. C. Moreira de Azevedo, Lisboa, Círculo de Leitores, 2000, vol. C-I, 326-361.

Rosário, Diogo do, Historia das vidas & feitos heroicos & obras insignes dos sanctos: com muitos sermões & praticas spirituaes que seruem a muitas festas do anno reuistas & cotejadas cõ os seus originaes, Braga, em casa de Antonio de Maris, 1567.

São Domingos, António de, Compêndio de religiosos insignes da ordem dos pregadores, Coimbra, João de Barreira e João Álvares, 1552.

Sanctorum priscorum patrum vitae: per gravissimos et probatissimos avctores conscriptae. quae instante R.P.D. Aloysio Lipomano, Episcopo Veronensi, nunc primum ex Symeone Metaphraste Graeco auctore latinae factae sunt, vols. I-V, Veneza, Al segno della speranza, 1551-56; VI, Roma, ex officina Salviana, 1558; VII-VIII, Roma, A. Blado, 1558 e 1560.

Sobral, Cristina, Adições portuguesas no Flos Sanctorum de 1513, tese de doutoramento apresentada à Faculdade de Letras de Lisboa, 2000.

Summa caietana tresladada em portugues, com muytas annotações & casos de consciencia & decretos do sagrado concilio tridentino polo padre frey diogo do rozayro da ordem de sam domingos, Braga, Antonio de Mariz, 1565.

Biografía del autor/a

Cristina Sobral, Universidade de Lisboa

Professora Associada da Faculdade de Letras de Lisboa.

página web: https://sites.google.com/site/cmmsobral/

Publicado

22-12-2017

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.