Perfil autorial en los sonetos de La Filomena (1621), de Lope de Vega

Autores/as

Resumen

Dentro de la ingente producción sonetística de Lope de Vega, nuestro trabajo se fija en los nueve sonetos que el Fénix incluyó de La Filomena (1621), que examinamos como un corpus coherente estudiando qué tipo de voz autorial proponen y cómo esta se compara con el espíritu de «cancionero metapoético» que los críticos han notado en el resto del volumen. Para ello, comenzamos con un estado de la cuestión sobre los sonetos del Fénix, tras el que nos centramos en el referente a La Filomena. Luego analizamos los sonetos de nuestro corpus comentando su sentido individual, los puntos en contacto que presentan y, sobre todo, el tipo de imagen autorial que construyen, fijándonos en el desarrollo de la voz lírica, el sujeto poético de estos textos. Este análisis nos permite presentar La Filomena no solo como un «cancionero metapoético», sino como un «cancionero neoestoico» en el que la dispositio de los sonetos le confiere un sentido moral al volumen

Palabras clave

Lope de Vega, La Filomena, sonetos, autorrepresentación, sujeto lírico.

Citas

Alonso, Dámaso, Poesía española. Ensayo de métodos y límites estilísticos, Madrid, Gredos, 1971.

Antonucci, Fausta, «Los sonetos amorosos en díptico de Lope de Vega», Arte Nuevo, 4, 2017, pp. 383-414.

Arellano, Ignacio, (ed)., Lope de Vega Carpio, Rimas humanas y divinas del licenciado Tomé de Burguillos, Madrid, Iberoamericana, 2019.

Arriaga Navarro, Marx, «La función del soneto en 134 comedias atribuidas a Lope de Vega», Arte Nuevo, 5, 2018, pp. 61-121.

Brown, Gary J., «Lope de Vega’s Epigrammatic Poetic for the Sonnet», Modern Language Notes, 93, 1978, pp. 218-232.

Brown, Gary J., «Rhetoric as Structure in the Siglo de Oro Love Sonnet», Hispanófila, 66, 1979, pp. 9-39.

Caamaño Rojo, María José, «El soneto está bien en los que aguardan», en Cuatrocientos años del Arte nuevo de hacer comedias, ed. de Germán Vega García-Luengos y Héctor Urzaiz Tortajada, Valladolid, Universidad de Valladolid, 2010, pp. 295-304.

Calderón de la Barca, Pedro, Poesía, ed. de Luis Iglesias Feijoo y Antonio Sánchez Jiménez, Madrid, Cátedra, 2018.

Campana, Patrizia, «Hacia una edición anotada de La Filomena de Lope de Vega: la Epístola a don Juan de Arguijo», en Edición y anotación de textos. Actas del Primer Congreso de Jóvenes Filólogos, A Coruña, Universidade da Coruña, 1998, pp. 135-144.

Campana, Patrizia, La Filomena de Lope de Vega, tesis doctoral inédita, Barcelona, Universitat Autònoma de Barcelona, 1999.

Campana, Patrizia, «La Filomena de Lope como género literario», en Actas del XIII Congreso de la Asociación Internacional de Hispanistas, Madrid 6-11 de julio de 1998, ed. de Florencio Sevilla Arroyo, Carlos Alvar Ezquerra, vol. I, Madrid, Castalia, 2000, pp. 425-432.

Campana, Patrizia, «La silva en Lope de Vega», en Actas del V Congreso Internacional de la Asociación Internacional Siglo de Oro (AISO): Münster, 1999, ed. de Christoph Strosetzki, Madrid, Iberoamericana, 2001, pp. 249-259.

Carreño, Antonio, (ed)., Lope de Vega Carpio, Rimas humanas y divinas del licenciado Tomé de Burguillos, Salamanca, Almar, 2002.

Carreño, Antonio, Lope de Vega Carpio, La Filomena, en Lope de Vega. Poesía, IV. La Filomena. La Circe, Madrid, Biblioteca Castro, 2003, pp. 1-349.

Conde Parrado, Pedro, (ed)., Lope de Vega Carpio, «Epístolas de La Filomena de Lope de Vega», http://obvil.sorbonne-universite.site/corpus/gongora/1621_censura-lope (última consulta el 30 de junio de 2019).

Conde Parrado, Pedro, y Xavier Tubau Moreu, (eds)., Expostulatio Spongiae. En defensa de Lope de Vega, Madrid, Gredos, 2015.

Conti, Natale, Mythologiae, sive explicationis fabvlarum libri decem, in quibus omnia prope naturalis et moralis philosophia dogmata contenta fuisse, Frankfurt, herederos de Andrea Wechel, 1596.

Cossío, José María de, Fábulas mitológicas en España, 2 vols., Madrid, Istmo, 1998.

Crivellari, Daniele, «De sonetos y graciosos en dos comedias de Lope», Artifara, 19, 2019, pp. 85-99.

Cuiñas Gómez, Macarena, (ed)., Lope de Vega Carpio, Rimas humanas y divinas del licenciado Tomé de Burguillos, Madrid, Cátedra, 2008.

Delano, Lucile K., «The Relation of Lope de Vega’s Separate Sonnets to Those in His Comedias», Hispania, 10, 1927, pp. 307-320.

Delano, Lucile K., «An Analysis of the Sonnets in Lope de Vega’s Comedias», Hispania, 12, 1929, pp. 119-140.

Delano, Lucile K., «Lope de Vega’s Gracioso Ridicules the Sonnet», Hispania, 17, 1934, pp. 19-34.

Delano, Lucile K., A Critical Index of the Sonnets in the Plays of Lope de Vega, Toronto, The University of Toronto Press, 1935.

Di Pastena, Enrico, (ed)., Juan Pérez de Montalbán, Fama póstuma a la vida y muerte del doctor frey Lope Félix de Vega Capio y elogios panegíricos a la inmortalidad de su nombre, Pisa, ETS, 2001,

Dunn, Peter N., «Some Uses of Sonnets in the Plays of Lope de Vega», Bulletin of Hispanic Studies, 34, 1957, pp. 213-222.

Egido, Aurora, «Escritura y poesía: Lope al pie de la letra», Edad de Oro, 14, 1995, pp. 121-150.

Entrambasaguas, Joaquín de, Estudios sobre Lope de Vega, 3 vols., Madrid, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, 1967.

Festini, Patricia, «“Los comendadores, por mi mal os vi…” Presencia de la lírica en Los comendadores de Córdoba de Lope de Vega», en El hispanismo al final del milenio. V Congreso Argentino de Hispanistas, Córdoba, Comunicarte, 2010, pp. 333-342.

Folgar Brea, Esteban, Las silvas de Lope de Vega, Madrid, Bubok, 2010.

García Fernández, Óscar, «“Adiós, solteras, de embelecos llenas”… Los sonetos de Lope de Vega en las Flores de poetas ilustres», en En teoría hablamos de literatura. Actas del III Congreso de ALEPH, ed. A. C. Morón Espinosa y J. M. Ruiz Martínez, Granada, Dauro, 2006, pp. 454-460.

García Tapia, Nicolás, «Some Designs of Jerónimo de Ayanz (c. 1550-1613) Relating to Mining, Metalurgy and Steam Pumps», History of Technology, 14, 1992, pp. 135-149.

García Tapia, Nicolás, Patentes de invención españolas en el Siglo de Oro, Madrid, Registro de la Propiedad Industrial, Ministerio de Industria y Tecnología, 1994.

García Tapia, Nicolás, «The Repercussions of Spanish Technology in the Discovery of the American Continent», Icon, 5, 1999, pp. 113-127.

García Tapia, Nicolás, Jerónimo de Ayanz y Beaumont: un inventor navarro, 1553-1613, Pamplona, Departamento de Educación y Cultura, 2001.

García Tapia, Nicolás, y Jesús Carrillo Castillo, Tecnología e imperio. Ingenios y leyendas del Siglo de Oro, Madrid, Nivola, 2002.

García Tapia, Nicolás, Carlos Jiménez Muñoz y Andrés Martínez de Azagra Paredes, «Ciencia en el Barroco español: nuevas fuentes documentales de Jerónimo de Ayanz», Asclepio: Revista de Historia de la Medicina y de la Ciencia, 68, 2016, p. 122, http://dx.doi.org/10.3989/asclepio.2016.01

González-Barrera, Joaquín, Expostulatio Spongiae. Fuego cruzado en el nombre de Lope, Kassel, Reichenberger, 2011.

González-Barrera, Joaquín, «El tordo, la abubilla y el ruiseñor: estampas de la guerra de la Spongia en La Filomena», Boletín de la Biblioteca de Menéndez Pelayo, 88, 2012, pp. 153-168.

Guillén, Claudio, «Las epístolas de Lope de Vega», Edad de Oro, 14, 1995, pp. 161-178.

Hugon, Alain, «Baltasar de Zúñiga et le valimiento: la question de la transition», Dix-septième Siècle, 2012-2013, 256, pp. 439-457.

Jörder, Otto, Die Formen des Sonetts bei Lope de Vega, Halle, Max Niemeyer, 1936.

Kappés Le Moing, Morgane, «Le rencontré du poète et du mécène dans l’epître de Lope de Vega au comte de Lemos dans La Filomena», Cahiers du GRIAS, 13, 2008, pp. 273-285.

Leuci, Verónica, «Lope de Vega y el soneto: algunas reflexiones en torno a la autorreferencia», Espéculo. Revista de Estudios Literarios, 37, 2007, https://webs.ucm.es/info/especulo/numero37/vesoneto.html#.

Llamas Martínez, Jacobo, y Antonio Sánchez Jiménez, «Los sonetos a la muerte del rayo del septentrión: Lope de Vega y Quevedo sobre Gustavo Adolfo de Suecia», Studia Aurea, 8, 2014, pp. 7-33.

Marcos Álvarez, F., «Nuevos datos sobre La Filomena de Lope de Vega», en Miscelánea de Estudios Hispánicos. Homenaje de los hispanistas de Suiza a Ramón Sugranyes de Franch, ed. de Luis López Molina, Montserrat, Abadia de Montserrat, 1982, pp. 221-248.

Mata Induráin, Carlos, «Amor humano y amor divino en los sonetos insertos en El peregrino en su patria de Lope de Vega», en «Doctos libros juntos». Homenaje al profesor Ignacio Arellano Ayuso, ed. de Victoriano Roncero López y Juan Manuel Escudero Baztán, Madrid, Iberoamericana, 2018, pp. 369-388.

Matas Caballero, Juan, «La sátira contra la “nueva poesía” en La Filomena de Lope de Vega», en Estudios de literatura comparada: norte y sur, la sátira, transferencia y recepción de géneros y formas textuales, ed. de José Enrique Martínez Fernández, León, Universidad de León, 2002, pp. 375-390.

Millé y Giménez, Juan, «La epístola de Lope de Vega al doctor Gregorio de Angulo», Bulletin Hispanique, 37, 1935, pp. 159-188.

Montesinos, José F., Estudios sobre Lope de Vega, Salamanca, Anaya, 1967.

Orozco Díaz, Emilio, Lope y Góngora frente a frente, Madrid, Gredos, 1973.

Pedraza Jiménez, Felipe B., (ed)., Lope de Vega Carpio, Rimas, 2 vols., Ciudad Real, Universidad de Castilla-La Mancha, 1993-1994.

Pedraza Jiménez, Felipe B., El universo lírico de Lope de Vega, Madrid, Laberinto, 2003.

Pitel, Anne-Hélène, Le prosimètre dans l’oeuvre de Lope de Vega, de la Arcadia (1598) à La Dorotea (1632), Vigo, Academia del Hispanismo, 2011.

Presotto, Marco, «Apuntes sobre el soneto “La calidad elementar resiste” y La dama boba», Anuario Lope de Vega, 19, 2013, pp. 204-216.

Profeti, Maria Grazia, Nell’ officina di Lope, Firenze, Alinea, 1999a.

Profeti, Maria Grazia, (ed)., Lope de Vega Carpio, La selva sin amor, Firenze, Alinea, 1999b.

Profeti, Maria Grazia, «Los “últimos versos” de Lope de Vega», en En buena compañía. Estudios en honor de Luciano García Lorenzo, ed. de J. Álvarez Barrientos et alii, Madrid, CSIC, 2009, pp. 557-563.

Ravisius Textor, Johannes, Officinae epitome, 2 vols., Lyon, Seb. Gryphius, 1560.

Restrepo Ramírez, Santiago, «Otra escaramuza más en la rivalidad temprana entre Lope de Vega y Góngora: el soneto esdrújulo de El caballero del milagro», Studia Aurea, 11, 2017, pp. 551-571.

Ripa, Cesare, Iconologia, ed. de Mario Buscaroli, 2 vols., Torino, Fògola, 1988.

Roig Miranda, Marie, «Los nueve sonetos de El perro del hortelano de Lope de Vega», en El Siglo de Oro a escena. Homenaje a Marc Vitse, ed. de Odette Gorse y Fréderic Serralta, Toulouse, PUM, 2006, pp. 893-906.

Romanos, Melchora, «Convergencias intradramáticas y extradramáticas del soneto en el teatro de Lope de Vega», en Locos, figurones y quijotes en el teatro de los Siglos de Oro. Actas selectas del XII Congreso de la AITENSO (Almagro, 15-17 julio 2005), ed. de Germán Vega García-Luengos y Rafael González Cañal, Almagro, Universidad de Castilla-La Mancha, 2007, pp. 407-416.

Rozas, Juan Manuel y Jesús Cañas Murillo, (eds)., Lope de Vega Carpio, Rimas humanas y divinas del licenciado Tomé de Burguillos, Madrid, Castalia, 2005.

Ruiz Pérez, Pedro, «Lope en Filomena: mitografía y mitificación», Anuario Lope de Vega, 11, 2005, pp. 195-220.

Ruiz Pérez, Pedro, La distinción cervantina: poética e historia, Alcalá de Henares, Centro de Estudios Cervantinos, 2006.

Ruiz Pérez, Pedro, La rúbrica del poeta: la expresión de la autoconciencia poética de Boscán a Góngora, Valladolid, Fastiginia, 2009.

Salustio Crispo, Cayo, Catilina. Iugurtha. Orationes et epistulae excerptae de historiis, ed. de Axel W. Ahlberg, Leipzig. Teubner, 1919.

Sánchez Jiménez, Antonio, «“Casta Susana”: el baño de Susana, voyeurismo y écfrasis en un soneto de Lope de Vega», Neophilologus, 93, 2009, pp. 69-80.

Sánchez Jiménez, Antonio, «La poética de la noche en siete sonetos apelativos de Lope de Vega (Rimas, La prueba de los amigos, La noche toledana, El mayor imposible): estudio de una fórmula literaria», e-Humanista, 22, 2012, pp. 357-374.

Sánchez Jiménez, Antonio, «Otro soneto apelativo a la noche en Lope de Vega: El príncipe perfeto (c. 1612-1614)», e-Humanista, 27, 2014, pp. 407-414.

Sánchez Jiménez, Antonio, «Lope de Vega contra los leguleyos: el soneto epitafio a don Francisco de la Cueva (1628) y su contexto», Atalanta, 3, 2015, pp. 29-52.

Sánchez Jiménez, Antonio, «Avatares de un soneto del Laurel de Apolo (1630), de Lope de Vega: “Vengó la muerte, hermosa Catalina”», Etiópicas, 14, 2018a, pp. 1-15.

Sánchez Jiménez, Antonio, «Un oscuro soneto de Lope de Vega al escudete de Paravicino: “En vano oprimes con la mano impura”», Anuario Lope de Vega, 24, 2018b, pp. 288-302.

Sánchez Jiménez, Antonio, «Lope de Vega et le cheval de Séius: les sonnets du Laurel de Apolo (1630)», en La tradition européenne du sonnet, ed. de Patrick Labarthe y Johannes Bartuschat, Genève, Slatkine, 2019, pp. 143-163.

Sobejano, Gonzalo, «La digresión en la prosa narrativa de Lope de Vega y en su poesía epistolar», en Estudios ofrecidos a Emilio Alarcos Llorach, ed. de Emilio Alarcos Llorach y M. V. Conde, vol. 2, Oviedo, Universidad de Oviedo, 1977, pp. 469-494.

Sobejano, Gonzalo, «Lope de Vega y la epístola poética», en Estado actual de los estudios sobre el Siglo de Oro: actas del II Congreso Internacional de Hispanistas del Siglo de Oro, ed. de Manuel García Martín, vol. I, Salamanca, Universidad de Salamanca, 1993, pp. 17-36.

Tubau, Xavier, Una polémica literaria. Lope de Vega y Diego de Colmenares, Madrid, Iberoamericana, 2007.

Vega Carpio, Lope de, Arcadia. Prosas y versos, ed. de Antonio Sánchez Jiménez, Madrid, Cátedra, 2012.

Vega Carpio, Lope de, La dama boba, ed. Marco Presotto, en Comedias de Lope de Vega. Parte IX, coord. de Marco Presotto, vol. III, Lérida, Milenio, 2007, pp. 1293-1466.

Vega Carpio, Lope de, La Circe, con otras rimas y prosas, 1624, en Lope de Vega. Poesía, IV. La Filomena. La Circe, ed. de Antonio Carreño, Madrid, Biblioteca Castro, 2003, pp. 351-747.

Vega Carpio, Lope de, El hijo pródigo, en Las bodas entre el Alma y el Amor divino. El hijo pródigo, ed. de José Enrique Duarte, Kassel, Reichenberger, 2017, pp. 159-269.

Vega Carpio, Lope de, La Filomena, en Lope de Vega. Poesía, IV. La Filomena. La Circe, ed. de Antonio Carreño, Madrid, Biblioteca Castro, 2003, pp. 1-349.

Vega Carpio, Lope de, Novelas a Marcia Leonarda, ed. de Antonio Carreño, Madrid, Cátedra, 2002.

Vega Carpio, Lope de, Rimas, 2 vols., ed. de Felipe B. Pedraza Jiménez, Ciudad Real, Universidad de Castilla-La Mancha, 1993-1994.

Vega Carpio, Lope de, Rimas humanas y divinas del licenciado Tomé de Burguillos, ed. de Antonio Carreño, Salamanca, Almar, 2002.

Vega Carpio, Lope de, Rimas sacras, ed. de Antonio Carreño y Antonio Sánchez Jiménez, Madrid, Iberoamericana, 2006.

Vélez Sainz, Julio, El rey planeta: suerte de una divisa en el entramado encomiástico en torno a Felipe IV, Madrid, Iberoamericana, 2017.

Vinatea Recoba, Martina, Epístola de Amarilis a Belardo, Madrid, Iberoamericana, 2009.

Zamora Lucas, Florentino, (ed)., Lope de Vega Carpio, Lope de Vega: Poesías preliminares de libros, Madrid, CSIC, 1960.

Zapata, Almudena, «Progne y Filomena: la leyenda en las fuentes clásicas y su tradición en la literatura española hasta Lope de Vega», Estudios Clásicos, 29, 1987, pp. 23-58.

Zapata de Chaves, Luis, Miscelánea, ed. de Isidoro Montiel, 2 vols., Madrid, Castilla, 1949.

Biografía del autor/a

Antonio Sanchez Jimenez, Université de Neuchâtel

Catedrático de literatura española

Institut de Langues et Littératures Hispaniques

Publicado

07-12-2020

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.